Grzybica jamy ustnej – skąd się bierze i jak jej zaradzić?

Kandydoza jamy ustnej, czyli grzybica, może pojawiać się na skutek zróżnicowanych przyczyn. Wywołują ją mnożące się nadmiernie w jamie ustnej grzyby, najczęściej z rodzaju Candida albicans. Powszechnie uważa się również, że powoduje ją brak odpowiedniej higieny, co tylko częściowo jest prawdą.

Powstawaniu grzybic w obrębie jamy ustnej może sprzyjać noszenie protez, aparatów ortodontycznych i stosowanie innych wypełnień protetycznych. Występuje ona także u osób z obniżoną odpornością czy zażywających leki immunosupresyjne lub antybiotyki. Jak leczyć grzybicę jamy ustnej i nie dopuścić w przyszłości do jej powstania?

Grzybica jamy ustnej – przyczyny

Ogólne, związane z kondycją zdrowotną, przyczyny powstawania grzybicy jamy ustnej to:

• niedobory żelaza, kwasu foliowego, witaminy C oraz B i cynku w diecie;
• uwarunkowania genetyczne;
• zaburzenia hormonalne i immunologiczne, występujące np. po terapii antybiotykowej czy też leczeniu sterydami wziewnymi przy astmie;
• stosowanie leków immunosupresyjnych;
• choroby endokrynologiczne, jak niedoczynność i nadczynność przytarczyc oraz tarczycy czy też niedoczynność nadnerczy;
• choroby nowotworowe;
• zaburzenia metaboliczne i upośledzenie wchłaniania składników pokarmowych;
• schorzenia jamy ustnej, jak leukoplakia, liszaj płaski;
• obniżona odporność organizmu występująca przy cukrzycy, AIDS, białaczce, chłoniakach, po chemio- i radioterapii oraz po przeszczepie szpiku.

Inne przyczyny grzybicy jamy ustnej to:

• kserostomia;
• niedostateczna higiena jamy ustnej;
• próchnica sprzyjająca rozwojowi drożdżaków;
• nieleczone stany zapalne jamy ustnej;
• głębokie kieszonki dziąsłowe;
• urazy mechaniczne błony śluzowej (często niewidoczne gołym okiem)

Często również protezy ruchome czy aparat ortodontyczny mogą przyczyniać się do powstania grzybicy ze względu na długotrwałe podrażnienie nimi błony śluzowej dziąseł. Protetyczne zapalenie jamy ustnej spowodowane jest zazwyczaj przez należące do rzędu drożdżaków grzyby Candida. Ich namnażaniu się sprzyja także niewłaściwa higiena jamy ustnej, palenie papierosów, przyjmowanie sterydów lub niektórych antybiotyków. Zakażenie grzybicze błony śluzowej jamy ustnej bywa również wywołane reakcją na chemiczne składniki materiałów używanych do uzupełnień protetycznych.

Rodzaje grzybic jamy ustnej

W zależności od czasu trwania objawów wyróżnia się następujące rodzaje grzybic w jamie ustnej:

• kandydozę ostrą rzekomobłoniastą – występującą zarówno u niemowląt (w postaci pleśniawek), jak i osób dorosłych (u których często nie daje żadnych objawów);
• kandydozę ostrą zanikową (inaczej rumieniową, poantybiotykową) – charakteryzującą się zanikaniem prawidłowej błony śluzowej;
• kandydozę przewlekłą rzekomobłoniastą – której objawy utrzymują się przez dłuższy czas;
• kandydozę przewlekłą zanikową – czyli m.in. protetyczne zapalenie jamy ustnej, zapalenie kącików ust lub romboidalne zapalenie języka. Często jest ona również skutkiem długotrwałej terapii z użyciem antybiotyków;
• kandydozę przewlekłą rozrostową – występującą u osób palących papierosy (przede wszystkim u mężczyzn po 30. roku życia).

Kandydoza może mieć ponadto różny charakter w zależności od zasięgu schorzenia:

• pierwotny – ze zmianami obejmującymi wyłącznie obszar jamy ustnej;
• wtórny – kiedy zmiany pojawiają się nie tylko w jamie ustnej, ale rozprzestrzeniają również na inne części ciała, powodując m.in. takie choroby, jak grzybica gardła.

Niezależnie od rodzaju i charakteru problemów spowodowanych działaniem grzybów w jamie ustnej, nie można bagatelizować ich wystąpienia. Schorzenia grzybicze powodują nie tylko ból i nieprzyjemne objawy, ale również prowadzić do znacznie poważniejszych schorzeń.

Grzybica jamy ustnej – objawy

Główne objawy grzybicy w jamie ustnej to:

• uczucie suchości lub pieczenia w ustach;
• odczuwanie nieprzyjemnego smaku;
• nieprzyjemny zapach z ust;
• charakterystyczne, białe, wyglądające jak kożuch mleka, naloty, które są mocno połączone z błoną śluzową ust;
• stan zapalny w kącikach ust;
• owrzodzenie jamy ustnej;
• romboidalne zapalenie języka oraz ból języka;
• białe wykwity w jamie ustnej, tzw. pleśniawki, czyli bolesne grudki, najczęściej pojawiające się u niemowląt;
• bolesne pęknięcia nabłonka oraz nadżerki – powoduje je kandydoza ostra zanikowa;
• mocno zaczerwieniony obszar pod protezą lub podrażnione, czerwone miejsca w kącikach warg w przypadku kandydozy jamy ustnej przewlekłej zanikowej spowodowanej noszeniem protez.

Objawy grzybicy jamy ustnej mogą być różne, w zależności od tego, jaka postać kandydozy zaatakowała błony śluzowe, a także od rodzaju grzybów, które je wywołują.
Do najczęściej powodujących kandydozę jamy ustnej grzybów należą Candida albicans, ale także Candida tropicalis, Candida pseudotropicalis, Candida kruzei, Candida stellatoidea, Candida brumpti lub Candida guilliermondii. Większość grzybów rodzaju Candida występuje na błonach śluzowych jamy ustnej każdego z nas, jednak nie zawsze dają one o sobie znać.
Jeżeli zauważymy u siebie którykolwiek z wymienionych objawów, warto udać się do gabinetu stomatologa specjalizującego się w periodontologii, który będzie w stanie rozpoznać grzybicę jamy ustnej i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Grzybica jamy ustnej – leczenie

Leczenie kandydozy jamy ustnej trwa długo i należy je kontynuować jeszcze przez jakiś czas po ustaniu objawów. Grzybicze zapalenie jamy ustnej wymaga badania klinicznego w gabinecie stomatologicznym (u specjalisty w dziedzinie periodontologii), wywiadu lekarskiego oraz wykonania badania mikologicznego wraz z antymykogramem. Wskazuje ono, jaki rodzaj grzyba jest przyczyną stanu zapalnego w obrębie jamy ustnej oraz na jaki antybiotyk jest on wrażliwy. W zależności od tego lekarz przepisuje leki miejscowe, choć w niektórych przypadkach niezbędne będzie również leczenie ogólne jamy ustnej.

• Leczenie farmakologiczne – jak wygląda i ile trwa

W leczeniu grzybicy jamy ustnej stosuje się zazwyczaj leki działające miejscowo, np. nystatynę w zawiesinie, klotrimazol w płynie lub mikonazol w żelu. Jeśli leczenie miejscowe nie przynosi oczekiwanych rezultatów, wprowadza się leki doustne zawierające flukonazol, itrakonazol, a w przypadku ciężkich grzybic amfoterycynę B.
Leczenie grzybicy jamy ustnej środkami miejscowymi powinno przynieść ulgę już po tygodniu od rozpoczęcia ich stosowania. Warto jednak pamiętać, że leczenie miejscowe należy kontynuować przez okres jeszcze ok. 14 dni, aby obniżyć ryzyko wystąpienia grzybicy po raz kolejny. Działanie leków stosowanych miejscowo zazwyczaj wspomagane jest poprzez preparaty z chlorheksydyną, które odkażają błonę śluzową, preparaty z witaminami z grupy B oraz probiotyki.

• Wspomaganie leczenia grzybicy metodami domowymi

Aby odbudować błonę śluzową jamy ustnej oraz przywrócić jej prawidłową mikroflorę, warto nie tylko stosować probiotyki, ale również wspomagać leczenie tradycyjnymi sposobami. Wśród naturalnych, przeciwgrzybiczych środków najbardziej skuteczne są czosnek, jogurty naturalne, aloes w żelu czy olejek z drzewa herbacianego stosowany z wodą jako płyn, którym przepłukujemy jamę ustną. Można także płukać usta olejem kokosowym o działaniu m.in. przeciwgrzybiczy oraz pić 2-3 razy dziennie niesłodzony sok z żurawiny, który również ma właściwości eliminujące drobnoustroje.

Jak zapobiegać ponownemu zakażeniu grzybiczemu?

Jeżeli chcemy zminimalizować ryzyko ponownego wystąpienie grzybicy języka i jamy ustnej, warto stosować m.in. odpowiednią dietę. Powinna ona być bogata w dużą ilość kwasu foliowego, niezbędne witaminy i minerały (z grupy B, C, cynk, żelazo oraz wapń), a także w produkty, które pozwalają zachować naturalną mikroflorę organizmu, czyli błonnik, kefiry, jogurty i maślanki. Należy unikać natomiast produktów bogatych w węglowodany oraz picia alkoholu.

Grzybica jamy ustnej występuje rzadziej u osób, które dbają o odpowiednią równowagę organizmu. Jeśli nie jest to więc konieczne, powstrzymajmy się od leczenia infekcji antybiotykami. Przyjmując je, chrońmy natomiast jamę ustną środkami osłonowymi w postaci probiotyków.

Jeżeli grzybice jamy ustnej wystąpiły na skutek noszenia protez lub aparatu ortodontycznego, niezbędna może okazać się również ich wymiana. Leczy się wówczas równolegle grzybicę jamy ustnej oraz wymienia protezy lub aparat na nowe. Istotnym czynnikiem przeciwdziałającym kandydozie jest odpowiednia higiena w przypadku używania wypełnień protetycznych. Należy wyjmować je z jamy ustnej na czas snu, oczyszczać, a także przechowywać w nocy na sucho, a nie w pojemniku z wodą.

Jeżeli grzybica jamy ustnej pojawiła się u osoby bez wypełnień protetycznych, powinna ona zwrócić uwagę na bardziej staranną higienę. Nie zaniedbujmy więc czyszczenia zębów i języka szczoteczką , ale też usuwania resztek jedzenia z przestrzeni międzyzębowych z użyciem nici dentystycznych oraz irygatorów czy płukania jamy ustnej dwa razy dziennie specjalnymi środkami przeznaczonymi do tego celu. Zrezygnujmy ze słodyczy i regularnie odwiedzajmy gabinet stomatologiczny, gdzie lekarz dokona kontrolnego przeglądu stanu zębów oraz jamy ustnej.

Wizyta u periodontologa z Warsaw Dental Center rozwieje Twoje wątpliwości

Grzybica jamy ustnej może mieć poważne konsekwencje w przypadku zaniedbania tego problemu, zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością. Może u nich dojść do rozprzestrzenienia się zakażenia na cały organizm i zaatakowania wielu ważnych narządów, np. żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i grubego czy odbytnicy.

Leczenie grzybicy jamy ustnej należy rozpocząć u periodontologa, czyli lekarza, który zajmuje się leczeniem chorób przyzębia, a także chorób błony śluzowej jamy ustnej. Zgłaszamy się do niego więc zarówno w przypadku występowania aft, liszaja płaskiego, jak i grzybicy jamy ustnej.

W Warsaw Dental Center możliwe jest dokonanie szybkiego rozpoznania oraz odpowiednio dobranego planu leczenia periodontologicznego, które przyniesie szybką ulgę oraz poprawę stanu zdrowia pacjentów zmagających się z problemami grzybicy atakującej jamę ustną.